Artículos

Notas ao programa do concerto de Montserrat Torrent

Johannes Brahms (1833-1897)

Preludio e Fuga in la minore

11 Corals op 122

1. Mein Jesu der du mich

2. Herzliebster Jesu

3. O Welt ich muss dich lassen

4. Herlich tut mich erfreuen

5. Schmucke dich o liebe Seele

6. O wie seelig seid ihr Frommen

7. O Gott du frommen Gott

8. Es ist ein ‘Ros’ entsprungen

9. Herlich tut mich verlangen

10. Herlich tut mit verlangen

11. O welt ich muss dich lassen

 

JOHANNES BRAHMS, nace en Hamburgo en 1833 e morre en Viena en 1897. A obra para órgano de Brahms sitúase nos dous extremos da súa vida (o preludio e fuga é unha obra de xuventude; os corais son unhas das súas últimas obras), facéndose presentes a imaxe paternal de Bach e a maternal de Clara Schumann. Como Mendelsohn, Schumann e Lizst, Brahms é máis un pianista ca un organista; todos eles abordan o mundo do órgano pola súa veneración a Bach. Aínda que as obras para órgano de Brahms non representan máis ca unha ínfima parte da súa produción musical e non resumen todas as súas tendencias estilísticas, amosan unha predilección polos tonos menores, as rexións medias e graves, os timbres velados, todas, formas de expresión do seu mundo interior.

 

Jesús Gurídi ( 1886-1961)

Variacións sobre un tema vasco

 

JESÚS GURIDI, nace en Vitoria, 25 de setembro de 1886 no seo dunha familia de músicos – e morre en Madrid o 7 de abril de 1961.

A súa composición está sen dúbida influenciada de xeito claro polo romanticismo serodio e atopa a súa inspiración nas raíces do folclore vasco que darán corpo e alma a moitas das súas obras.

As Variacións sobre un tema vasco baséanse, como o seu nome indica, nunha melodía dunha fermosa canción de amor titulada “Itsasoan laño dago”

Néboa no mar,

ata a barra de Baiona.

Quérote máis ca

os paxaros ás súas crías…

 

Trátase dunha serie de nove atractivas variacións, cunha moderada intervención do pedal, que van desde os saltos de acordes despregados ata a harmonía pechada nun contrapunto leve, pasando polo zortzico, ritmo propio das danzas de Euzkadi, rematando cun exuberante final en modo maior.

 

 

Jehan Alain (1911-1940)

Variations sus un thème de Clément Jannequin

Le Jardin suspendu

Litanies

 

JEHAN ALAIN, nace en Saint-en-Laye en 1911 e morre en Petit-Puy en 1940.

Variations: Jehan Alain dicía: “Esta peza debe ser interpretada coma os Preludios dos que falaba Couperin … con frescura e tenrura”. Pódese considerar coma un homenaxe ao órgano c después de la famosa l ludios como los Preludios de los que hablaba Couperin …on s he promovido lásico francés, despois da famosa visita ao Órgano de Petit Andelyse. A rexistración fai sentir a pureza do órgano clásico.

 

Le Jardin: Nun dos manuscritos lese o subtítulo “Chaconne”. Esta páxina dunha novidade sonora sorprendente pola época na que se compuxo, conserva un engado máxico, tanto pola calidade das ideas musicais (o tema, os arabescos..) como pola orixinalidade da rexistración, toda chea de dozura. Un só “do” grave de 32 pés no pedal é suficiente para facer estremecer a atmosfera ao xeito dun gong oriental.

 

 

Letanies: Sobre esta peza escribía Jehan Alain: “Cando a alma cristiá non atopa máis novas palabras na angustia para implorar a misericordia de Deus, ela repite sen cesar a mesma invocación con fe vehemente. A razón alcanza os seus límites. Só a fe consegue a súa ascensión…” Nesta obra emblemática de Alain, a súa irmá Marie Claire percibe unha “…absoluta sinceridade, un abandono a un frenesí desesperado, ás veces cortados por trazos humorísticos”…

Pero, sobre todo, a fascinación desta música radica na implacable e obsesiva repetición do esquema rítmico.

Comentarios sobre as obras do concerto-presentación da Asociación Un rato no tubo

COMENTARIOS CONCERTO-PRESENTACIÓN UN RATO NO TUBO

 

O órgano é unha máquina moi sofisticada, con máis de 20 séculos de existencia. O repertorio de obras escritas para el abrangue un arco de tempo de cincocentos anos, quizais por iso foi denominado “o rei dos instrumentos” porque soubo non só manterse, senón tamén medrar e adaptarse aos cambios da historia. O órgano, con coidados e mantemento axeitados, permanecerá aquí, aínda que nós xa non vivamos.

Na música académica europea, o órgano contou con grandes compositores ao que destinaron obras célebres, sobre todo na época barroca, a “idade de ouro” deste instrumento. Destaca o aporte de Johan Sebastian Bach, no século XVIII, e Olivier Messiaen, no século XX.

Na actualidade, tamén os compositores outórganlle un papel importante abrindo novos horizontes, non só para a composición clásica senón tamén, e con grande éxito e calidade, para bandas sonoras de películas, (Piratas do Caribe), musicais (O fantasma da ópera) e un importante número de videoxogos.

 

O órgano de Santa Eufemia é de estilo moderno-romántico

É un instrumento pequeno, pero cun fermoso son, que ofrece moitas posibilidades de combinacións sonoras.

Ten dous teclados manuais de 56 notas e un teclado para as notas que se tocan cos pés (pedaleiro), con 30 notas. Foi construído en 1913 pola prestixiosa casa alemana Walcker&Co. É o Opus 1784 de dita empresa. Daquela, pagáronse por el 130.000 pesetas.

O primeiro teclado ten 7 rexistros e chámase PRINCIPAL, por ser o que máis forza de son ten e ao que se lle acoplan os demais teclados para realizar crescendos de son.

O segundo teclado ten cinco rexistros e chámase “recitativo”. O recitativo trátase dun corpo con timbres diferentes aos do Teclado Principal e acostuman a estar recollidos nunha caixa cunha celosía, ou persiana, que o organista abre e pecha voluntariamente co pedal de expresión, e que lle permite realizar reguladores organísticos para conseguir efectos que contribúan á expresividade da música.

 

1.- Gabriel Pierné (1863-1937)

 

O compositor francés Gabriel Pierné foi alumno de Massenet e César Franck, no Conservatorio de París, onde tivo como compañeiro a Claude Debussy. Aos 27 anos sucede a César Franck, o seu venerado mestre na igrexa de Santa Clotilde de París durante 39 anos, ata a súa morte.

 

Como alumno de Cesar Franck, Pierné non podía ignorar o instrumento ao que o seu mestre consagrou tantos anos de dedicación. A súa obra organística é, sen embargo, modesta en extensión en comparación co seu copioso catálogo: Tres pezas, datadas en 1893; un Coral, de 1907 e unha Fuga, composta en 1912.

 

A obra elixida deste compositor é o Preludio en Sol menor. Trátase dunha páxina breve na que Pierné compón un elegante preludio a modo de perpetuum mobile, de acordes arpexados onde a nota máis aguda de cada un deles vai formando a melodía, rica en expresividade e soño impresionista.

 

Comeza a obra con todos os teclados unidos e a porta de expresión pechada para conseguir un son escuro. Pouco a pouco, vanse engadindo máis rexistros para lograr un crescendo que chegará ao final da obra co emprego de case todos os rexistros do órgano tanto nos teclados manuais como no pedaleiro.